Impact van blaaskanker neemt komende decennia wereldwijd fors toe

Variatie in incidentie

De hoogste incidenties van blaaskanker worden waargenomen bij vrouwen in Europa en Noord-Amerika en bij mannen in Syrië, Israël, Egypte en Turkije. Aanzienlijk lagere incidenties (tot wel drie keer zo laag) worden gerapporteerd voor mannen en vrouwen in Zuidoost-Azië (uitgezonderd Japan), Latijns-Amerika en Noord-Afrika. De laagste incidenties worden waargenomen in de Sub-Sahara, Mexico en een aantal landen in het Midden-Oosten en Centraal-Azië.

De waargenomen verschillen hangen volgens de auteurs vooral samen met historische verschillen in de blootstelling aan risicofactoren zoals roken van tabak, carcinogene chemische stoffen, vervuild drinkwater en endemische urineweginfecties door parasitaire wormen (Schistosoma haematobium). De verschillen in incidentie van blaaskanker worden in mindere mate veroorzaakt door toegang tot gezondheidszorg en beschikbaarheid van diagnostische instrumenten en middelen.

Deze grafiek toont de incidentie van blaaskanker van mannen en vrouwen in Nederland, 1989-2017.

Wereldwijd loopt 1:100 mannen en 1:400 vrouwen het risico om tijdens hun leven gediagnosticeerd te worden met blaaskanker. In de meeste ontwikkelde landen is dit risico aanzienlijk hoger. Mannen en vrouwen van 80 jaar en ouder hebben de hoogste kans om de komende tien jaar van hun leven om blaaskanker te krijgen.

Minder variatie in mortaliteit

In 2018 stierven er wereldwijd ongeveer 200.000 patiënten aan blaaskanker. De wereldwijde voor leeftijd gestandaardiseerde (ASR) mortaliteit bij mannen is 3,2 per 100.000 persoonsjaren versus 0,9 per 100.000 persoonsjaren bij vrouwen. De variatie in sterfte door blaaskanker is wereldwijd minder groot vergeleken met de variatie in incidentie. Bij mannen ligt de ASR tussen 4,3 (in landen met een zeer hoge Human Development Index; HDI) en 2,0 in landen met een lage HDI. Voor vrouwen schommelt de ASR tussen 0,33 en 1,1.

In Europa bedraagt de gestandaardiseerde, relatieve 5-jaarsoverleving circa 70% voor alle vormen van blaaskanker, variërend in gemiddeld 60% tot 80% tussen de individuele landen. Deze enorme variatie kan waarschijnlijk deels worden verklaard door verschillen in het aandeel niet-invasieve tumoren. Hoewel deze data betrekking hebben op patiënten gediagnosticeerd tussen 2000-2007, blijkt dat er geen of geringe verbetering is geboekt in de overlevingskansen van patiënten met blaaskanker in de loop van de jaren. Dit wordt bevestigd in recentere gegevens van SEER en de NKR.

In de meeste landen was het overlevingspercentage van vrouwen iets lager dan van mannen. Deze uitkomst kon niet volledig worden verklaard. Volgens de auteurs kunnen hierbij meerdere factoren een rol spelen, waaronder waarschijnlijk de dunnere blaaswand van vrouwen en hormonale verschillen tussen vrouwen en mannen.

Prevalentie blaaskanker

De totale wereldwijde 5-jaarsprevalentie van blaaskanker werd in 2018 geschat op 1.650.000 (ongeveer 1.300.000 mannen en 350.000 vrouwen). In de meeste Europese en Noord-Amerikaanse landen ligt de 5-jaarsprevalentie voor mannen en vrouwen op meer dan 50 per 100.000 respectievelijk 10 per 100.000 personen. In landen als Mexico, India, Mongolië en landen ten zuiden van de Sahara ligt de prevalentie tot tien keer lager, waarschijnlijk vanwege een lagere incidentie en slechtere overleving.

Demografische trends

Demografische ontwikkelingen zullen de komende decennia een enorme impact hebben op de incidentie, prevalentie en sterfte door blaaskanker. Op dit moment heeft circa 13% van de wereldbevolking een leeftijd van 60 jaar of ouder (25% in Europa en 5% in Afrika). De VN verwacht dat rond 2050 het aantal mensen van 60 jaar en ouder zal zijn gestegen van 960 miljoen naar 2,1 miljard, vooral door verdubbeling van de bevolking in Afrika. Dit zal leiden tot een toenemend beroep op klinische zorg en impact op de samenleving als geheel.

Een andere sterk bepalende factor voor het risico op het ontwikkelen van blaaskanker is het roken van tabak. Circa 50% van de blaaskankers wordt toegeschreven aan bijdragen door menselijk gedrag. Dat betekent dat rookgedrag een aanzienlijke invloed heeft op de incidentie van blaaskanker, zij het met een vertraging van enkele decennia. Er zijn aanwijzingen dat de tabaksepidemie vanaf 2015 in de meeste landen lijkt af te nemen.

Conclusies en aanbevelingen

Anke Richters en collega’s concluderen dat twee demografische trends grotendeels verantwoordelijk zijn voor de wereldwijde toename van blaaskanker: algehele bevolkingsgroei en vergrijzing van de bevolking (vooral op het Afrikaanse continent). Hoewel in veel werelddelen een dalende trend in het tabaksgebruik wordt waargenomen, zal dit slechts gedeeltelijk de demografische ontwikkelingen compenseren. Daar staat tegenover dat met het stijgen van het welvaartsniveau in traditioneel minder ontwikkelde gebieden betere gezondheidszorg beschikbaar zal komen die naar verwachting zal bijdragen aan betere overlevingskansen en daarmee ook een hogere prevalentie.

Inspanningen om de wereldwijde impact van blaaskanker te verminderen, dienen onder meer gericht te zijn op het doorlopend verminderen en ontmoedigen van tabaksgebruik, het ontwikkelen van minimaal intensieve follow-upprogramma's voor patiënten met niet-invasieve blaaskanker, hoogwaardige faciliteiten om de diagnose en zorg toegankelijk te maken in minder ontwikkelde landen en het ontwikkelen van methoden om patiënten nauwkeurig te identificeren die baat hebben bij dure therapieën.

• Anke Richters, Katja K.H. Aben, Lambertus A.L.M. Kiemeney. ‘The global burden of urinary bladder cancer: an update’. World J Urol. 2019 Nov 1.
• Meer informatie over deze publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl