Over palliatieve zorg

Palliatieve zorg is zorg die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten, die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening of kwetsbaarheid. Dit gebeurt door het voorkomen en verlichten van lijden, vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van problemen van fysieke, psychische, sociale en spirituele aard. Gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid heeft palliatieve zorg oog voor het behoud van autonomie, toegang tot informatie en keuzemogelijkheden.

Palliatieve zorg heeft de volgende kenmerken:

  • De zorg kan gelijk met de ziektegerichte behandeling verleend worden.
  • Generalistische zorgverleners en waar nodig specialistische zorgverleners en vrijwilligers werken in nauw overleg en interactie met de patiënt en diens naasten samen als een multidisciplinair team.
  • Zorgverleners en vrijwilligers stemmen de behandeling af op door de patiënt gestelde waarden, wensen en behoeften.
  • De centrale zorgverlener coördineert de zorg zodat de continuïteit geborgd wordt
  • De wensen van de patiënt en diens naasten rond waardigheid worden gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid, tijdens het stervensproces en na de dood erkend en gesteund.

Meer inhoudelijke (en ook niet-kanker gerelateerde) informatie, hulpmiddelen, onderwijsmateriaal, nieuws en een agenda met items over palliatieve zorg zijn te vinden op Palliaweb.

Essenties van het Kwaliteitskader voor de praktijk

Het kwaliteitskader omvat alle aspecten van palliatieve zorg en is daarmee een veelomvattend document. Om zorgprofessionals handvatten te geven voor de toepassing van het kwaliteitskader in de praktijk, is op basis van onderzoek1 geïnventariseerd wat patiënten het belangrijkste vinden in de palliatieve fase. Dit leidde tot zeven thema’s die goede palliatieve zorg weergeven.

Deze belangrijkste wensen en doelen van de patiënt in de palliatieve fase, kunnen worden vertaald naar acht essenties voor de toepassing van het kwaliteitskader (zie ook de factsheet Essenties kwaliteitskader).

Markering

Om ervoor te zorgen dat de waarden, wensen en behoeften van de patiënt bekend zijn, is het van belang de start van de palliatieve fase, en daarmee van de palliatieve zorg, te markeren. Hiervoor stelt de behandelend arts zichzelf de zogenoemde surprise question: ‘Zou het mij verbazen als deze patiënt binnen een jaar zou overlijden?’ Als het de professional niet verbaast, is dat een signaal om bijtijds met de patiënt in gesprek te gaan over zijn vooruitzichten en wensen voor verdere behandeling, begeleiding en zorg.

 Gezamenlijke besluitvorming

Om elke patiënt passende regie over zijn ziekte en zijn zorg te kunnen bieden en samen af te wegen welke waarden, wensen en behoeften van de patiënt en diens naasten prioriteit hebben, haalbaar en uitvoerbaar zijn, dient er sprake te zijn van gezamenlijke besluitvorming.

 Proactieve zorgplanning

Om ook in de toekomst zorg passend bij de waarden, wensen en behoeften van de patiënt en diens naasten te kunnen leveren is het proces van vooruit denken, plannen en organiseren van belang.

 Individueel zorgplan

Om eigen regie en zelfmanagement voor de patiënt te behouden of te vergroten, worden de tussen de patiënt en de zorgverleners gemaakte afspraken over de zorg in het individueel zorgplan vastgelegd. Een (digitaal) individueel zorgplan helpt de patiënt bij het verwerven van kennis over zijn ziekte of kwetsbaarheid en stelt hem beter in staat mee te beslissen over het te volgen beleid en de behandeling.

 Coördinatie en continuïteit

Om te kunnen sterven op de plek van voorkeur met passende zorg, horen de betrokken zorgverleners en vrijwilligers rondom de patiënt de zorg goed te coördineren en de continuïteit te waarborgen.

 Deskundigheid

Om passende ondersteuning bij klachten op fysiek, psychologisch, sociaal en spiritueel gebied te kunnen geven, is deskundigheid rond symptoombestrijding op deze vier domeinen vereist.

 Effectieve communicatie

Voor de juiste inzet van deskundigheid in de palliatieve zorg is het nodig dat zorgverleners regelmatig complexe gesprekken voeren en dienen ze te beschikken over zeer goede communicatievaardigheden (gezamenlijke besluitvorming, proactieve zorgplanning à effectieve communicatie).

 Persoonlijke balans

Om die goede zorg te kunnen blijven leveren dienen zorgverleners en vrijwilligers zich bewust te zijn van de emotionele impact die het leveren van palliatieve zorg op henzelf kan hebben. Zij reflecteren op hun eigen handelen en hebben oog voor hun persoonlijke balans. Zij dragen daarin zorg voor zichzelf en hun collega’s. Persoonlijke balans werd bij de totstandkoming van het kwaliteitskader als een belangrijk thema benoemd en is dan ook opgenomen in het domein Kernwaarden en principes.


1 Van der Velden A, et al. What matters most for the Dutch public in palliative care: a survey. J Pain Symptom Management. 2018;56(6):e107